Hesiodos

Homeros’tan sonraki ikinci önemli Yunan şairi olan Hesiodos Yunan didaktik şiirinin babası olarak bilinir , MÖ 8. yy. sonlarına doğru yaşamış olan yoksul bir çiftçinin oğludur. Homeros’tan sonra Yunan İlkçağının en büyük ozanıdır. Tanrı soylarını sayan, tanrılar arasında yetki ve şeref alanlarını saptayan ve tanrıların kişiliklerini belirten, bu iki ozandır, der yurttaşımız Halikarnassos’lu Herodotos.

Aiolia’nın Kyme şehrinden, Yunanistan’da Boiotia’nın Askra şehrine göç etmiştir. Hesiodos soyunun İonya – Aiolya yöresinden Yunanistan’a göçmek zorunda kalmış olmasını yıkım olarak görür. Göç olayını İşler ve Günler eserinde şöyle aktarır; (İşl. 634-640)

Babamız gibi yap sen de, koca budala Perses,
O da bir gün daha güzel yaşama umuduyla
Aştı engin denizleri bırakıp ardında
Aiolya’nın Kyme kentini,
Geldi buralara kara gemisiyle.
Bolluktan, zenginlikten, rahattan değil,
Kör olası yoksulluktan kaçıyordu,
O Zeus’un insanlara reva gördüğü yoksulluktan.
Geldi Helikon’un eteğinde
Bu lânetli Askra’ya yerleşti,
Bu kışı sert, yazı çekilmez, tatsız kasabaya.

Kyme’den Boiotia’ya göçtü babam, diyor Hesiodos. Kyme, Çandarlı körfezinde Aliağa’nın orda bulunan eski kentlerden biriydi. Bugün yerinde Namurt diye bir köy bulunur, o da Yenifoça’nın bir iki kilometre batısındadır. Buradan da anlaşılacağı gibi Hesiodos’un soyu Ege’lidir. Nerede öldüğü kesin olarak bilinmemektedir.

Bir efsaneye göre helikon yamaçlarında koyun güderken musalar, yani ilham perileri ona şairlik bağışlamışlardır. Bunu Theogonia (Tanrıların Doğuşu) adlı eserinde şöyle aktarır; (Theog. 24 – 34):

İlkin şu sözleri söylediler bana
Kalkanlı Zeus’un kızları, Olympos’un tanrıçaları:
“Siz ey kırlarda yatıp kalkan çobanlar,
Dünyanın yüz karası zavallı yaratıklar,
Sizler ki hep kanarsınız sadece,
Biz yalan söylemesini biliriz gerçeğe benzer,
Ama istersek dile getiririz gerçekleri de.”
Böyle konuştu ulu Zeus’un kızları
Ve çiçek açan bir defneden koparıp
Güzel bir dal verdiler bana âsa diye,
Sonra tanrısal sesler üflediler içime
Olacakları ve olmuşları yüceltmek için,
Ölümsüz mutlular soyunu kutlamak için
Ve hele övmek için kendilerini
Her söylediğim destanın başında ve sonunda.

Hesiodos, var olan söylencelere dayanarak pek çok söylence yazdı. Yaratılış efsanesini, kendi zorlu çağlarında insanlara mutlu yaşam sürmelerini öğretecek şekilde düzenledi. Hesiodos Yunan didaktik şiirinin babası olarak bilinir, bilimadamlarınca MÖ 750-650’li yıllarda aktif olduğu düşünülen ünlü ozan, İşler ve günler adlı eserinde verdiği bilgiler sebebiyle birçok bilim adamı tarafından ilk ekonomi ve iktisat tarihçisi olarak da kabul edilir.

Hesiodos’a göre, insanlar daha fazla teknoloji elde ettikçe değerleri bozuluyordu. Tarihi her biri bir öncekinden daha zorlu ve daha bozulmuş olan Altın, Gümüş, Tunç, Kahramanlık ve Demir Çağları olarak adlandırdığı beş aşamaya ayırmıştı.

Hesiodos’un İnsan Çağları

Son derece basit yaşam süren ilk ölümlülerin altın ırkı Zeus’un yarattığı bütün ırkların en onurlusu, en mutlusuydu. Bunlar sakin çiftçiler topluluğuydu. Kendilerini ve topraklarını verimli kılan Ulu Tanrıça’ya ya da Ana Tanrıça’ya (Toprak Ana) tapıyorlardı. Yunan tarihinde bu ırk en çok, Mikenler ülkeyi işgal ettikleri zaman, yaklaşık MÖ 2600-2000’den önce Yunanistan’da yaşamış olan insanlara uyar.

Ölümlü bronz ırkı, Miken çağında yaşadı. Homeros’un İlyada’sının mekânı olan Troya Savaşı da dahil pek çok savaş bu çağda yaşandı. Mikenler, Yunanistan’ı işgal ettiklerinde karşılaştıkları halklardan daha saldırgan, daha hırslıydılar. Zeus’a tapıyorlardı ve toplumlarında erkek kadından daha önemli ve daha fazla iktidar sahibiydi.

Hesiodos’un “İşler ve Günler”indeki demir ırk, “bizim” ırkımız tanımı, kendi zamanında yaşayan insanları anlatır. Onun zamanındaki yaşam görüşüyle bugünkü kendi yaşam görüşünüzü karşılaştırmak ilginç olacaktır.

Altın Soy

Tahıl veren dünyada yaşamış olan ilk ölümlüler kuşağı Altın Irk olarak biliniyordu. Bu ölümlülerin gönülleri de, işleri de saftı. Hem kendileri gibi insanlara hem de ölümsüz tanrılara saygı gösterdiler. Bunun karşılığında ölümsüzler de onları sevdiler. Çünkü birbirlerine dürüst davrandılar. Ne yazılı yasalara ne mahkemelere ne de cezalara gerek duydular. Serbestlik, güvenlik, barış içinde dertsiz, rahat bir yaşam sürdüler. Korkunun, kederin, ağır işlerin yaşamlarında yeri olmadığından geçen yıllar görünüşlerini bozmadı ya da güçlerini azaltmadı. Yaşlılık saygı, minnettarlık gördü.

İklim Altın Irk’a sıcaklık, güzellik sağlayarak, sonsuz bahar yaşatarak sevecen davrandı. Ölümlüler, barınmak veya örtünmek için çalışmak zorunda kalmadılar. Akan nektar ve süt, onların ırmaklarını oluşturdu. Bodur meşe ağaçlarının yaprakları bal damlattılar. Çevrelerinde bol bol yetişen tahıllarla meyveleri toplayarak şölenler düzenlediler. Sulak, yeşil çayırlarda sığır ve koyun sürülerini serbestçe güttüler. Güneşte pırıl pırıl çiçeklenen yabani çiçeklerin, gece gökyüzünde parlayan yıldızların keyfini çıkaracak zamanları da, istekleri de vardı.

Altın Irk’ın sahip olduğundan daha fazlasını elde etmek gibi bir isteği yoktu. Ne aç gözlü ne de saldırgandı. Bu ölümlüler, kendi ülkelerinin sınırlarının ötesinde ne olduğunu keşfetmek amacıyla gemiler yapmadılar. Öteki insanları tehdit etmediler. Buna karşılık, hiç kimse de onları tehdit etmedi. Kentlerinin çevrelerine savunma duvarları inşa etmek gereğini duymadılar. Silahlara sahip olmalarına da gerek yoktu. Orduları da yoktu. Onları savaşa çağıran trampet sesini hiç duymadılar.

Yaşadıkları gibi huzurlu öldüler. Ölüm onlara tatlı bir uyku gibi geldi. Vücutları toprağa karıştıktan sonra ruhları bulutlara gizlenmiş halde ülkenin üzerinde gezindi. Canlıları tehlikeden korudular. Onlara nasıl dürüst bir yaşam süreceklerini öğrettiler.

Gümüş Soy

İlk kuşak öldüğünde, Zeus ikinci kuşak ölümlüleri yarattı. Bunlar Gümüş Irkı’ydılar. Altın Irktan çok daha az erdemliydiler. Vücutları geçen zamanla olgunlaşsa da, Gümüş Irk ruhça çocuk kaldı. Yüz yıl boyunca her çocuk, öteki insanların dostluklarından da, öğretiminden de uzak, evde annesiyle birlikte kaldı. Bu ölümlüler, bu süre boyunca yaşamlarını sadece çocuksu zevkleri kovalamaya adadılar.

Sonuç olarak, Gümüş Irk’ta yetişkinlerin yaşamları kısa ve mutsuzdu. Birbirlerine nezaketle, hoşgörüyle davranmayı asla öğrenemediler. Bencil davranışları adaletsizliğe, savaşa neden oldu. Ölümsüz tanrılara saygı göstermediler. Onları memnun etmek için hiçbir çabaları olmadı.

Gümüş Irk, ne tanrılara ne de ölümlülere saygı gösterdiğinden Zeus onlara kızdı. Tanrıların ve ölümlülerin babası, iklimi sonsuz bahardan, kışın dondurucu soğuğuyla yazın kavurucu sıcağı arasında değişen dört mevsime çevirdi. Kayalarla gölgeli ormanlık alanlar havadan yeterli korunmayı sağlamayınca, Gümüş Irk ilk evleri inşa etti.

Yiyecek şimdi o kadar bol değildi. İnsanlar öküzleri çiftler halinde bir araya getirip tarlalarını sürdüler. Önce darı tohumlarını ekmek, sonra da olgunlaşmış başaklarını toplamak İçin ekim mevsiminde her gün didindiler. Zeus, onların dünyadaki yaşamlarını erkenden sona erdirdi. Vücutları toprağa karıştığında ruhları yeraltına girdi.

Bronz Soy

Daha sonra tanrıların ve ölümlülerin babası Zeus, silahları, aletleri tunçtan olduğu için Bronz Irk olarak bilinen üçüncü ölümlüler ırkını yarattı. Bu ölümlüler Gümüş Irk’tan daha aşağılık, daha acımasızdılar.

Tanrılar içinde en çok savaş tanrısı Ares’i sevdiler. Kılıçla yaşadılar. Kaba güçleri onları daha güçlü yaptı. Ancak kalpleri en sert kaya kadar tepkisizdi.

Bronz Irk üyeleri güçlerine rağmen genç öldüler. Sonsuz şiddet ve savaş yüzünden Kara ölüm’ü kendi üzerlerine çektiler. Vücutları toprağa karıştığında gölgeleri karanlığa, kasvetli Yeraltı Dünyası’na indi. Arkalarında iyi anılmalarına değecek hiçbir şey bırakmadılar.

Kahramanlar Soyu

Bundan sonra Zeus, Kahramanlar Irkı olarak bilinen dördüncü ölümlüler ırkını yarattı. Bu insanlar Gümüş ya da Bronz Irk üyelerinden daha soylu, daha erdemliydiler. Bazdan Troya’yla yapılan savaşta ve başka savaşlarda öldüler. Ancak Zeus, hayatta kalanları dünyanın kenarındaki kutsanmış adalara yerleştirdi. Kahramanlar hâlâ orada, Okeanos kıyısı boyunca, yılda üç kez bal tatlısı meyve ürünü aldıkları ülkede yaşarlar. Keder artık onlara dokunamaz; sadece normal yaşamlarında kazandıkları onur ve görkem yaşar. Zeus tarafından Tartaros’taki tutsaklığından bu amaçla serbest bırakılan Kronos’un yönetimindedirler.

Demir Soy

Zeus’un tahıl veren dünyaya yerleştirdiği beşinci kuşak, bizim kuşağımız Demir Irk’tır. Yaşamları her gün çalışmayla, kederle doludur. Her gece pek çoğu ölür. Dünyanın her tarafında insanlık tarihindeki en kötü suçlar işlenir. Buna rağmen hiçbir ölümlü suçluluk hissetmez. Adalet, inanç dünyayı terk etmiş; yerlerini ihanetle hile, şiddetle açgözlülük almıştır.

Demir Irk, başkalarının gereksinmelerini düşünmez. Dünya nimetini paylaşmaz. Bunun yerine, dünyanın yüzeyini pek çok özel mülke bölüp kendimize olabildiğince çoğunu ayırırız. Toprağın verdiği tahıllarla yeterli zenginliğin sağlanamadığını düşünürüz. Bu yüzden gemiler inşa eder, daha fazla zenginlik elde etmek için bilinmeyene açılırız.

İçinde sakladığı zenginlikleri aramak için, tahıl veren toprağı parçalamışızdır. Gizli hazinesini bulmuş, onun demir, altın yataklarından faydalanarak güçlü ve zengin olmuşuzdur. Bu metallerin değerleri savaşa neden olur. Ölümlü eller, zaferin altın hazinelerini açgözlülükle ele geçirmeye çalıştıklarından kana bulanır.

Eğer bu gidişi düzeltmezsek davranışlarımız bizi yok edecektir. Ev sahibiyle konuk dostça ve cömert davranmadığı zaman, arkadaş arkadaşla kavga ettiği zaman, kardeşler düşman olduğu zaman, çocuklarla ebeveynleri birbirleriyle anlaşamadıkları zaman, yetişkin çocuklar ana babalarının onlar için yaptıklarını unutup, onları eleştirerek, yaşlı, zayıf oldukları için onlardan şikâyet ederek onlara saygısızca, onursuzca davrandıkları zaman, sözlerini tutan, namuslu, erdemli insanlar, kötü emeller için kaba güç kullananlardan daha az saygı gördükleri zaman, kötü olanlar onurlu olanları incittiği zaman tanrıların ve ölümlülerin babasına, bizi besleyen dünyada yaşamaya uygun olmadığımızı göstermiş olacağımızdan, Zeus bizim Demir Irk’ı da yok edecektir.

Hesiodos’un Eserleri

Erga kai Hemerai (İşler ve Günler)

Otantik bir şiir olan İşler ve Günler, genel anlamda çiftçi yaşamını anlatmaktadır. Herhangi bir kahraman tasviri bulunmayan eserde insanın beş çağı anlatılmakta ve bazı nasihatlerde bulunulmaktadır. Yunan çiftlik hayatı üzerine bugün bilinenlerin çoğu Hesiodos’un bu eserine dayanmaktadır. Denizcilik, ticaret ya da ev işleri gibi konularda da bilgi veren bu kitap sayesinde tarihçiler Arkaik Çağ’daki günlük yaşam üzerine bilgi sahibi olabilmektedirler.

Theogonia (Tanrıların Doğuşu)

Üslup açısından İşler ve Günler`e yakın olan Theogonia’da Hesiodos Yunan inanışını bir anlamda standart bir hale getirmiştir. Konusu genel olarak evrenin, dünyanın ve Tanrıların kökeni, varoluşları olan eser yunan tanrıları hakkında çok fazla bilgi vermekte ve bugün bile bir başvuru eseri niteliği taşımaktadır.Homeros’tan da duyduğumuz son derece kalabalık olan Hellen tanrılar dünyasını düzenlemeye çalışır. Sadece düzenlemekle kalmaz, zamanının ana konularından biri olan kozmolojik kurguya da katkıda bulunur.

Kaynak

Hesiod Eseri ve Kaynakları – SABAHATTİN EYUBOĞLU-AZRA ERHAT
Donna Rosenberg – Dünya Mitolojisi (ss. 37- 40)
https://tr.wikipedia.org/wiki/Hesiodos?wprov=sfla1