Lidyalılar (M.Ö. 700-546)

İlkçağ’da Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında kalan bölgeye Lidya, burada yaşayanlara de Lidyalılar denmiştir. Hint – Avrupalı bir kavim olan ve doğudan Anadolu ya gelen Lidyalılar Öncö Hititlerin daha sonra da Frigyalıların egemenliği altında yaşadılar.

Lidyallar, Frigyalıların yıkılmasından sonra Kral Giges zamanında bağımsız bir devlet kurdular (MÖ. 487). Başkentleri Salihli yakınlarındaki Sardes (Sard)’dir. Kimmerlere karşı Asurlularla işbirliği yapmışlar ve bunun sonucunda Kral Yolu Asur’a kadar uzanmıştır.

Son kralları Krezus zamanı Lidya Devleti’nin en parlak devri olmuştur. Bu dönemde başkent Sardes kültür ve sanat maerkezi haline gelmiştir. Lidya Devleti Adalar Denizi (Ege Denizi) ‘ne çıkmak isteyen Persler tarafından yıkılmıştır (M.Ö. 546).

Devlet Yönetimi

Lidya krallıkla yönetiliyordu. Lidya devlet yönetiminde  İyonyalıların etkisi görülmekteydi. Yönetim de kralın yanında büyük tüccarların ve arazi sahibi asilzadelerin de önemli bir rolü vardı. Lidyalılar orduya gereken önemi vermediler. Sahip oldukları zenginlikten dolayı orduda ücretli askerlere yer verdiler. Ancak para için savaşan bu askerler vatan sevgisinden yoksun oldukları için savaşlarda başarılı olamadılar. Bu durum Lidyalıların yıkılmasını hızlandırmıştır.

Din ve İnanış

Lidya’da tanrıça Kibele büyük saygı görmekteydi. Lidyalılar din konusunda daha çok komşuları İyonların etkisi altında kalmışlardı. Artemis, Zeus ve Apollo gibi Yunan tanrılarına tapıyorlardı. Lidyalılar Frigyalılar’da olduğu gibi kral ve asillerin ölülerini yığma toprak tepeler (tümülüs) altında gizlenen odalara gömerlerdi. Lidya kral mezarları başkentleri Sardes’in yakınındaki Bintepeler yöresindedir.

Sosyal ve Ekonomik Hayat

Lidyalılar tüccar bir toplumdu. Sosyal tabakalar içinde tüccarlar, asiller ve büyük zenginler üst sıralarda yer alıyorlardı. Krallar ticaretin düzen içinde sürmesine özen gösterirlerdi.

Lidyalılar ticareti geliştirmek amacryla Efes’ten başlayarak Mezopotamya’ya kadar uzanan ünlū Kral Yolu’nu yaptılar. Lidyalıların insanlık tarihi ve kültürüne yaptıkları en büyük katkı M.Ö. 700’lerde parayı icat etmiş olmalarıdır. Bu sayede değiş tokuş usulü ortadan kalkmış, ticaret gelişmiştir. Dünyanın en eski serbest pazarını Sardes’te Lidyalılar kurdular. Lidya’nın en önemli doğal zenginiği altın madenleriydi. Lidyalılar denizlerde Fenikeliler ve Yunanlılarla başa çıkamayacaklarını bildiklerinden daha çok kara ticaretine ağırlık veriyorlardı. Lidyalı tüccarlar Ege’deki kolonilor, Mısır, Mezopotamya ve Fenikeliler ile ticari ilişkilerde bulunmuşlardır.

Yazı, Dil ve Edebiyat

Lidyalıların dili Hint-Avrupa karakterindedir. Fenike alfabesinden alınmış 26 harfli bir alfabe kullanmışlardır. Krozūs zamanında Yunanlı filozoflar Sardes Sarayı’nda görevlendirilmişti. Masalcılığın babası olarak bilinen Ezop Lidya kralından maaş alıyordu.

Bilim ve Sanat

Lidya mimarisi oldukça gelişmiştir. Pers Kralı I. Daryus İran’da yaptırdığı sarayın yapımında Lidyalı taş ustalarından faydalanmıştır. Sardes’teki kral mezarlarındaki taş işçiliği kusursuzdur. Lidyalılar altın işlemede ustalarıydı. Kuyumculuk oldukça gelişmişti. Heykelcilikte Yunanlıların etkisinde kalmışlardı. Lidya’da ayrıca dokumacılık, çömlekçilik ve dericilik sanatları da ilerlemiştir.