Hera Basileia Temenosu

Gymnasionların kuzeyinde ve onlardan 20 m. kadar yüksekte Hera Basileia Temenosu bulunmaktadır (Şek. 297, No. 1). Gymnasionların üstünde hakim bir vaziyette olan bu temenos, iki teras üzerine kurulmuştur. Üst terasda tapınak, alttakinde de sunak yükselmekte idi. Önyüzü güneye bakan Hera Tapınağına, iki yanı korkuluklu on bir basamaklı bir merdivenle çıkılmakta idi (Şek. 295 c). iki teras arasındaki andezit duvar iyi korunmuştur. Tapınak Dor düzeninde, dört sütunlu bir prosty- lostur ve aynı şekilde önü merdivenli Dionysos Tapınağı gibi (Şek. 291) uzaktan görülmek için yapılmış bir anıttır. Yapının önden görünen yerleri, özellikle pronaosu, mermerden idi; bazı kısımlar da mermer kaplı olup görünmeyen yerler andezittendi. Cella 5,80×6,80 m. büyüklüğündedir. Halen pronaosta yer alan architrav parçaları üzerindeki yazıt kalıntılarından anlaşıldığına göre tapınak, II. Attalos (M.Ö. 159-138) zamanında inşa edilmiş olup, Hera Basileia’ya sunulmuştur. Tapınağın doğusunda bir stoa, batısında da bir exedra bulunmaktadır. Her ikisi de andezitten olan bu yapıların işlevleri bilinmemektedir. Stoanın kuzeydoğusunda üç basamakla çıkılan bir kline (yatak) görülmektedir. Stoanın ve exedranın önleri tapınağın önleri ile aynı doğrultuda bulunmaktadır. Exedra- nın önünde beş, stoanın önünde ise sekiz sütun bulunduğu düşünülmektedir.

Halen exedra içinde yer alan Tanrı Men’e ait mermer sunak oraya arkeologlarca konulmuştur. Bu sunak Hera temenosuna ilişkin olmayıp, olasılıkla yukarı terasta dikili idi. Hera heykelinden hiçbir parça ele geçmemiştir. Buna karşın, halen İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde saklanan başı kopuk bir erkek heykeli buradan ele geçmiştir. Güzel bir eser olan bu mermer heykel, Tanrı Zeus’a benzemektedir. Ancak ense kısmında kalan saçlara göre, bu eserin kısa saçlı olduğu ve bu nedenle Zeus’u değil, tapınağı yaptıran II. Atta- los’u tasvir ettiği öne sürülmüştür. Yapıda iki sütun ekseni arasına üç metop düşüyordu. Süsleme parçaları özen gösterilmeksizin yapılmış eserler olup, Bergama’da parlak devrin arkada kaldığına işaret etmektedirler. Cellanın ortasında yer alan mozaikten, kazı sırasında yalnız kenar süslen bulunmuştur. Bu süslemeler Hellenistik sanatta sevilen helezon biçimli dalga motifi ile girlandlardan oluşmaktadır. Tapınağı, stoayı ve exedrayı arkada 60 cm. aralıkla bir duvar çevirmekte idi. Bu duvar, yapıları, arka tarafta yükselen araziden ayırıyordu. Peristasis adını taşıyan bu aralıklar yapıları rutubetten de koruyordu. Hera ile Demeter temenosları arasında bulunan ve halen tam şekilde kazılmamış olan yapının (2), prytaneion olduğu sanılmaktadır (Şek. 297).