III. Ahmed Kütüphanesi (Enderun Kütüphanesi)

II. Ahmed Kütüphanesi Enderun Avlusu’nun ortasında, Arz Odası’nın hemen arkasında bulunan ve Lale Devri’nin şaheserlerinden sayılan kütüphaneye, Enderunluların kaldığı avluda bulunduğu için Enderun Kütüphanesi de denilmektedir. Sultan II. Selim’in Mimar Sinan’a yaptırdığı Havuz Köşkü’nün yerine, hattat ve okumayı seven bir padişah olan Sultan III. Ahmed, kendi adına 1718’de kütüphane yaptırmıştır. Sultan bu kütüphaneyi inşa ettirerek Enderun’daki ağaların, kendi hazinesindeki kitaplardan faydalanmasına imkân sağlamıştır. Kütüphane, Saray halkının ilme rağbetini gösterir, ancak bu rağbetin tek göstergesi değildir. Zira Osmanlı saray medeniyetinin, bünyesinde Enderun ve Harem gibi iki okulu barındırmasından da görüldüğü üzere, ilim öğrenmeyi, ilmî çalışma yapmayı teşvik ettiği bilinmektedir. Kütüphane sayesinde İç Hazine, Has Oda Hazinesi ve Harem’de bulunan paha biçilmez yazma eserler bir araya getirilerek bunların korunması sağlanmıştır. Nitekim kütüphane kitabesinde de bu husustan bahsedilir. Ayrıca, kütüphanenin vakfiyesinde, Saray dışına hiçbir sebeple kitap çıkarılamayacağından bahsedilerek aslında bir kütüphanenin nasıl korunacağı konusunda mühim bir ipucu verilmektedir.

Kütüphaneyi iki sırada 32 pencere aydınlatır. Böylece kitapların rahat okunabilmesi için aydınlık bir ortam sağlanmış, hem de içeride rutubetin oluşması engellenmiştir. Kapı ve pencere kanatları Osmanlı sedef ve fildişi kakmacılığının güzel örneklerindendir. Benzer şekilde, bu kütüphanede bulunan çiniler ile dolapların, her biri birer zarafet timsali olan sedef, fildişi kakmalı nefis kapakları da Türk sanatının seçkin örneklerini teşkil eder. Binanın cephesindeki çeşme 18. yüzyıl başlarında yapılmıştır. Kütüphane duvarında Sultan III. Ahmed’in bizzat kendisinin yazdığı şu mısralar vardır:  “Eşhedü en lâilahe illallâh Yapdım bu makâmı limerzatillah (Allah rızası için) Okundukça tefâsîr ü ehâdîs (tefsirler ve hadisler) Şefaattir ümidim yâ Resulallâh” Kütüphanedeki yazma eserler 1966’da Enderun Ağalar Camii’ne, şimdiki adıyla Topkapı Saray Kütüphanesi’ne kaldırılmıştır. Kütüphanenin vakfiyesi, kitaplarının envanter defteri ve binanın temelinin atıldığı kazma hâlen saklanmaktadır. Aynı kazma, III. Ahmed Camii’nin temeli atılırken de kullanılmıştır.